โอปมฺมสํสนฺทนํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ กามคิทฺธตาย หีนาธิมุตฺติโก, อวิสุทฺธสีลาจารตาย มิจฺฉาปฏิปนฺโนฯ

องฺคุลีหิ นิกฺขนฺตปภา อากาสสญฺจลเนน ทิคุณา หุตฺวา อากาเส วิจริํสูติ อาห ‘‘ยมกวิชฺชุตํ จารยมาโน วิยา’’ติฯ ‘‘อากาเส ปาณิํ จาเลสี’’ติ ปทสฺส อญฺญตฺถ อนาคตตฺตา ‘‘อสมฺภินฺนปท’’นฺติ วุตฺตํฯ อตฺตมโนติ ปีติโสมนสฺเสหิ คหิตมโนฯ ยญฺหิ จิตฺตํ อนวชฺชํ ปีติโสมนสฺสสหิตํ, ตํ สสนฺตกํ หิตสุขาวหตฺตาฯ เตนาห ‘‘สกมโน’’ติอาทิฯ น โทมนสฺเสน…เป.… คหิตมโน สกจิตฺตสฺส ตพฺพิรุทฺธตฺตาฯ ปุริมนเยเนวาติ ‘‘อิทานิ โย หีนาธิมุตฺติโก’’ติอาทินา ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนวฯ

ปสนฺนาการนฺติ ปสนฺเนหิ กาตพฺพกิริยํฯ ตํ สรูปโต ทสฺเสติ ‘‘จีวราทโย ปจฺจเย ทเทยฺยุ’’นฺติฯ ตถภาวายาติ ยทตฺถํ ภควตา ธมฺโม เทสิโต, ยทตฺถญฺจ สาสเน ปพฺพชฺชา, ตทตฺถาย ฯ รกฺขณภาวนฺติ อปายภยโต จ รกฺขณชฺฌาสยํฯ จนฺโทปมาทิวเสนาติ อาทิ-สทฺเทน อากาเส จลิตปาณิ วิย กตฺถจิ อลคฺคตาย ปริสุทฺธชฺฌาสยตา สตฺเตสุ การุญฺญนฺติ เอวมาทีนํ สงฺคโหฯ

จนฺทูปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. กุลูปกสุตฺตวณฺณนา

[147] กุลานิ อุปคจฺฉตีติ กุลูปโกฯ สนฺทียตีติ สพฺพโส ทียติ, อวขณฺฑียตีติ อตฺโถฯ สา ปน อวขณฺฑิยนา ทุกฺขาปนา อฏฺฏิยนา โหตีติ วุตฺตํ ‘‘อฏฺฏียตี’’ติฯ เตนาห ภควา ‘‘โส ตโตนิทานํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยตี’’ติฯ วุตฺตนยานุสาเรน เหฏฺฐา วุตฺตนยสฺส อนุสรเณนฯ

กุลูปกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. ชิณฺณสุตฺตวณฺณนา

[148] ฉินฺนภินฺนฏฺฐาเน ฉิทฺทสฺส อปุถุลตฺตา อคฺคฬํ อทตฺวาว สุตฺเตน สํสิพฺพนมตฺเตน อคฺคฬทาเนน จ ฉิทฺเท ปุถุเลฯ นิพฺพสนานีติ จิรนิเสวิตวสนกิจฺจานิ, ปริโภคชิณฺณานีติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘ปุพฺเพ…เป.… ลทฺธนามานี’’ติ, สญฺญาปุพฺพโก วิธิ อนิจฺโจติ ‘‘คหปตานี’’ติ วุตฺตํ ยถา ‘‘วีริย’’นฺติฯ

เสนาปตินฺติ เสนาปติภาวินํ, เสนาปจฺจารหนฺติ อตฺโถฯ อตฺตโน กมฺเมนาติ อตฺตนา กาตพฺพกมฺเมนฯ โสติ สตฺถาฯ ตสฺมินฺติ มหากสฺสปตฺเถเร กโรตีติ สมฺพนฺโธฯ น กโรตีติ วุตฺตมตฺถํ วิวรนฺโต ‘‘กสฺมา’’ติอาทิมาหฯ ยทิ สตฺถา ธุตงฺคานิ น วิสฺสชฺชาเปตุกาโม, อถ กสฺมา ‘‘ชิณฺโณสิ ทานิ ตฺว’’นฺติอาทิมโวจาติ อาห ‘‘ยถา ปนา’’ติอาทิฯ

ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารนฺติ อิมสฺมิํเยว อตฺตภาเว ผาสุวิหารํฯ อมานุสิกา สวนรตีติ อติกฺกนฺตมานุสิกาย อรญฺญสทฺทุปฺปตฺติยา อรญฺเญหํ วสามีติ วิเวกวาสูปนิสฺสยาธีนสทฺทสวนปจฺจยา ธมฺมรติ อุปฺปชฺชติฯ อปโรติ อญฺโญ, ทุติโยติ อตฺโถฯ ตตฺเถวาติ ตสฺมิํเยว เอกสฺส วิหรณฏฺฐาเน วิหรณสมเย จ ผาสุ ภวติ จิตฺตวิเวกสมฺภวโตฯ เตนาห ‘‘เอกสฺส รมโต วเน’’ติฯ

ตถาติ ยถา อารญฺญิกสฺส รติ, ตถา ปิณฺฑปาติกสฺส ลพฺภติ ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหาโรฯ เอส นโย เสเสสุฯ อปิณฺฑปาติกาธีโน อิตรสฺส วิเสสโชตโกติ ตเมวสฺส วิเสสํ ทสฺเสตุํ ‘‘อกาลจารี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

อมฺหากํ สลากํ คเหตฺวา ภตฺตตฺถาย เคหํ อนาคจฺฉนฺตสฺส สตฺตาหํ น ปาเตตพฺพนฺติ สามิเกหิ ทินฺนตฺตา สตฺตาหํ สลากํ น ลภติ, น กติกวเสนฯ ปิณฺฑจาริกวตฺเต อวตฺตนโต ‘‘ยสฺส เจสา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ

ปฐมตรํ กาตพฺพํ ยํ, ตํ วตฺตํ, อิตรํ ปฏิวตฺตํฯ มหนฺตํ วา วตฺตํ, ขุทฺทกํ ปฏิวตฺตํฯ เกจิ ‘‘วตฺตปฏิปตฺติ’’นฺติ ปฐนฺติ, วตฺตสฺส กรณนฺติ อตฺโถฯ